Tıbbın babasını doktor olmayanlar dahil herkes bilir değil mi? Tıbbın babası Hipokrattır, bunu hepimiz biliyoruz, peki bu eczacıların babası kimdir?
Eczacılık Tarihi dersinde bizlere eczacılığın babasının Galen olduğu anlatıldı. Gelin Galen kimdir neden eczacılığın babası olarak kabul edilir beraber inceleyelim.
Galen 129-216 yılları arasında yaşadığı bilinen hekim, bilim adamı ve filozoftur. Kendisi Bergama doğumludur. Bergama antik dönemdeki adıyla “Pergamon” bugün Türkiye’de İzmir’in kuzeyinde bulunan bir yerleşim yeridir.
Bergama bir çok uygarlığa ev sahipliği yapmış olmasının yanı sıra müzik, tiyatro, spor, güneş, çamur gibi doğal tedavi yollarının ilk kez kullanıldığı, tıp ve eczacılık simgesi olan yılanın bulunduğu ilk büyük hastane olan Asklepion’un kurulduğu , ilk psikoterapinin yapıldığı, ilk Afyon modeli ilaçların hazırlandığı bir sağlık kenti olması açısından da önemli bir yere sahiptir(Doğan ve Sezgin 2012).
İşte Galen böyle bir kentte dünyaya gelmiştir. Galen ilk eğitimini babası Nikon’dan almıştır ve daha sonraları Nikon oğlu Galen’i tıp alanında eğitim alması için yönlendirmiştir. Bu yönlendirmenin, Nikon’un rüyasında sağlık tanrısı Asklepiosun ona oğlunu tıp doktoru yapmasını söylemesinden kaynaklandığı söylentisi mevcuttur. Ve Galen ilk tıp eğitimini Bergama’daki tıp okulu ve hastaneleri olan Asklepionlardaki önemli hocalardan almaya başlar. Daha sonra İzmir ve İskenderiye’de eğitimlerini sürdürmüştür. Burdaki çalışmalarından sonra başarılı bir hekim olarak Bergama’ya dönmüş ve burada Gladyatörlerin hekimliğini yapmıştır.
Galen hekimliği kadar yaptığı ve kullandığı ilaç tertipleri ile de tanınmıştır. Müshil tertipleri ve tiryak formülü çok meşhur olmuştur. Galen, kullandığı ilaç tertiplerini kendi hazırlamış bu yüzden hekim olduğu kadar eczacı olarak da kabul edilmiştir. 500 kadar bitkisel, hayvansal ve mineral drogun tarifini yapmış ve etkilerini belirtmiştir (Baytop 2001). İşte Galen’in eczacılığın babası olarak kabul edilmesi ilaç tertiplerini kendisinin hazırlamasından kaynaklanmaktadır.
Şimdi size Biruni’den(973-1061) de bahsetmek istiyorum, Biruni hayatını bilime adamış tıp, eczacılık, matematik, geometri, coğrafya vb. bir çok bilim dalıyla ilgilenmiş hatta çağına adını verecek kadar önemli çalışmalar gerçekleştirmiş bir bilim adamıdır. Peki Biruni’nin de eczacılığın babası olarak daha doğrusu Orta Çağ Eczacılığının Babası olarak kabul edildiğini duymuş muydunuz? Kendisine bu ünvanı kazandıran eczcacılıkla tıbbın sınırlarını ayırması, eczacılık hakkında yapmış olduğu çalışmalar ve bunların yanı sıra özellikle bitkisel ilaçlar üzerinde yoğunlaşmakla beraber madeni ve hayvansal kökenli ilaçlar hakkında yazdığı çok dilli Kitabu’s Saydela fi’t-Tıb adlı eseridir. Bu eserde devrinde kullanılan ilaçlar hakkında bilgilerin yanı sıra eczacılık mesleğinin, etraflı ve gerçek, bir tarifini de vermiştir (Baytop 2001). Biruni eserinde eczacıyı şu şekilde tarif etmiştir:
Saydelâni veya saydenanî(eczacı) diye; basit ilaçların(drogların) hangi nevinin iyi olduğunu ve bunlardan hangisinin üstün tutulması ve seçilmesinin gerektiğini öğrenmeyi ve tıp ilminin tanınmış kişileri tarafından ortaya konulup herkesçe kabul edilmiş bulunan terkipleri, en geçerli metot ve teknikleri kullanarak, en iyi şekilde hazırlamayı kendine sanat edinmiş olan kişiye derler
İşte eczacılığın babaları Galen ve Biruni 🙂
Not: Kitabu’s Saydela fi’t -Tıb adlı eserin ingilizce ve arapça çevirisine burdan ulaşabilirsiniz.
KAYNAKLAR
Baytop, T.(2001). Türk Eczacılık Tarihi.İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları
İlk Yorumu Siz Yapın