TANENLER

Bitkilerde bulunan azotsuz, polifenolik yapıda, su ve etanolle, asetonda çözünen eter ve kloroformda az çözünen buruk lezzette, deri ile birleşerek onu sertleştiren ve genellikle amorf bileşiklerdir.

Bitkilerde hücre vokuollerinde ve ekseriya kompleks halinde bulunurlar. Bu kompleks bileşiklere tannoid adı verilir.

Bazıları ozlarla birleşmişlerdir ve bunlara da tannozit denir.

Tanenler Hidrolize olan tanenler ve Kondanse (kateşik) tanenler olmak üzere ikiye ayrılır.

 

Hidrolize olan tanenler

Asit fenoller ile bir ozun yaptığı ester yapıda moleküllerdir.

Eskiden pirogallik tanenler de denirdi. Çünkü kuru kuruya distillendiklerinde pirogallol verirler. Pirogallol bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılan fenolik bir bileşiktir.

Hidrolize olabilen bu tanenler Gallo tanen ve Ellajik tanen şeklinde ikiye ayrılır.

 

Kondanse Tanenler (Proantosiyanidinler, Kateşik Tanenler)

Asitler veya enzimlerle hidroliz olmazlar.

Kuvvetli asitlerle sıcakta veya oksidasyon ajanlarıyla kırmızı veya esmer renkli bileşikleri meydana getirirler. Bunlara flobafen denir. Kuru distilasyon ile pirokateşol verir.

Kateşol türevi bileşiklerin kondensasyon ürünleridir. ( Epikateşol, gallokateşol, epigallokateşol) ve bunların gallik asitle yaptığı ester

 

Tanenlerin Tanınması

Demir III klorür çözeltisi: hidrolize olabilenler-mavi-siyah çökelek, kondanse tanenler-esmer-yeşil çökelek

Potasyum iyodat: Gallik tanen-pembe, serbest gallik asit-turuncu

Vanilin+HCl:  Kondanse tanen-kırmızı

Asetik asit+Nitröz asit: Ellajik asit-önce pembe sonra mor-mavi

Stiasny belirteci (formol+HCl): Stiasny belirteci ile su banyosunda ısıtılınca parçalar halinde çökelek oluşması kondanse tanen varlığını gösterir.

Süzüntü sodyum asetat ile doyurukduktan sonra FeCl3 çözeltisi ilave edilince mavi-siyah renk veya çökelek gallik tanen varlığını gösterir.

 

Tanenlerin Elde Edilişi

Tıbbı tanen meşe mazısı (Gallae quercinae) veya Çin mazısı (Gallae sinensis) droglarından elde edilir.

Tanenler haricen astrenjan dahilen kabız yapıcıdır. İnce damarlarda daraltıcı etkisi nedeniyle yüzeyel yaralarda ve hemoroidlerde kullanılır.

Tanen ekstreleri yanıklarda antienflamatuar olarak kullanılır.

Deri sanayiinde deri tabaklamada kullanılır

 

Gallae (Meşe mazısı)
Gallae quercinae

Cynips gallae tinctoriae isimli böceğin Quercus infectoria genç dalları üzerinde açtığı bir kanala bıraktığı yumurta sebebiyle teşekkül eden patolojik mahsuldur. Surfe ölürse mazının gelişmesi de durur. Surfe sinek haline gelince mazıyı delerek dışarı çıkar.

Gallae sinensis (Çin mazısı)

Rhus türlerinin yaprak sapları üzerinde Aphis chinensis böceği tarafından meydana getirilen mazıdır. %60 Gallik tanen taşır.

Türkiye’de elde edilen mazıya Gallae smyrnensis,
Suriye’de elde edilen mazıya Gallae Halepensis adı verilir.

 

Tannik asit

Tanen eczacılıkta serbest olarak değil daha çok bileşikleri halinde kullanılır. Çünkü serbest tannik asit midede kolayca erir ve bu organı irrite ederek mide bulantısı ve kusma meydana getirir. Bu yan etkinin kaldırılması için tanenin daha güç eriyen bileşikleri hazırlanmıştır.

Tannik asit+Asetik asit: Tannigen

Tanen+Albumin: Tanalbin

Tanen+Kazeinat: Protan

Tannik asit dahilen diyare tedavisinde kullanılır.

%10luk çözeltisi yanık alana püskürtülerek tedavide kullanılır.

 

Querci cortex
Quercus robur

%20-%30 gallik tanen içerir. Astrenjan ve antiseptik.

Querci semen (Valonea)-Palamut
Quercus macrolepis

Pelit %10, Kadeh %30, Kadeh üzerindeki tırnak %40 tanen taşır. Pelit kavrulup toz edilir ve kabız yapıcı yani ishal kesici olarak kullanılır. Bu drog Quercus tostum semen şeklinde adlandırılır.

Hamamelis virginiana
Hamamelidis folium

%10 tanen içerir. Gallik asit, Hamamelitanen ve epikateşol gallat içerir.

Hamamelidis cortex

Hamamelitanen miktarı yüksektir.

Astrenjan, Hemostatik (kanama durdurucu), Bakteriostatik etkilidir.

Venöz yetmezlik, Hemoroit, yara, yanık ve pişik tedavilerinde kullanılmasının yanı sıra kozmetolojide kullanımı da mevcuttur.

Crataegus monogyna
Crataegi folium cum flore
Crataegi fructus

Aromatik aminler, Uçucuyağ, Fenolik asitler, Flavonoidler, Prosiyanidinler, Kateşin… bileşikleri içerir.

Thea sinensis
Theae folium

%10-%25 tanen (epikateşin gallat, epigallokateşin), alkaloit (Kafein, teofilin) içerir.

Tanenlerinden dolayı antidiyareik, Kafeinden dolayı stimulan, Teofilinden dolayı diüretik etkilidir.

Acacia catechu (Kaşu)

Seylan ve Hindistan’da yetişen bitkinin odunundan elde edilen sulu ekstrenin yoğunlaştırılmasıyla hazırlanır. Drog siyahımsı kahverengi sert bir kitle halindedir.

%10 Kateşol, epikateşol
%30 Kaşutannik asit içerir.

Kuvvetli antidiyareiktir.

 

Rhus coriaria (Sumak)
Rhus coriariae folium

%12-20 gallik tanen içerir. İshale karşı kullanılır.

Cupressus sempervirens
Cupressi fructus

Dimerik ve oligomerik proantosiyanidinler içerir.

Geleneksel olarak venöz yetmezlik ve hemoroit semptomlarında kullanılmaktadır.

Pinus pinaster
Pini cortex

Proantosiyanidin bileşikleri içerir. Lenf-damar yetmezliklerinde kullanılır.

Punica granatum dal kabukları tanen içerir

Fragaria vesca kökleri tanen bileşikleri içerir

 

Özet Lisans Ders Notları tüm ders notlarımın önemli noktalarını içeren yüzeysel bir çalışmadır. Çalışırken bunu göz ardı etmemenizi öneririm.